Εισήγηση ΑΜΑΚ στην ''Α'' : Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για κατασκευή εργοστασίου καύσης απορριμμάτων στο Ηράκλειο

Εισήγηση ΑΜΑΚ

Θέμα: Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για κατασκευή εργοστασίου καύσης απορριμμάτων στο Ηράκλειο

ή

Η Καύση δεν μπορεί να είναι κρίκος της κυκλικής οικονομίας, οι  λόγοι για τους οποίους απορρίπτουμε τη ΣΜΠΕ και τη δημιουργία μονάδων καύσης,

Κατά τη συνεδρίαση της Αντιπροσωπείας στις 10-09-2025

Στις 1 Αυγούστου 2025 τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση από τη Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ (ΣΜΠΕ) ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΔΙΚΤΥΟΥ ΜΟΝΑΔΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΟΓΕΝΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ (ΑΕΠΥ) ΑΠΟ ΑΣΤΙΚΑ ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ (ΑΣΑ).

«Η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων» (ΣΜΠΕ) αφορά το Σχέδιο για τη δημιουργία Δικτύου Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης ΑΕΠΥ. Ειδικότερα σημειώνεται ότι πρόκειται για μονάδες στις οποίες θα γίνεται ενεργειακή αξιοποίηση δευτερογενών (απορριμματογενών) καυσίμων και υπολειμμάτων που θα προκύπτουν από την επεξεργασία των ΑΣΑ», αναφέρεται στη μελέτη.

Δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Το περιεχόμενο της ΣΜΠΕ αποτελεί την εφαρμοστική μελέτη του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ). Το Νοέμβριο 2022 κατά τη διαβούλευση της τροποποίησης του ΕΣΔΑ εκδώσαμε Δελτίο Τύπου με τίτλο Καύση απορριμμάτων – «Προσωρινή» λύση για μακροχρόνια εφαρμογή! Στο δελτίο μας κρούαμε τον κώδωνα του κινδύνου αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι «Η αλήθεια όμως είναι ότι οι τροποποιήσεις στο ΕΣΔΑ έχουν μόνον ένα σκοπό: Να καταστήσουν την καύση απορριμμάτων ως κυρίαρχη μεθοδολογία διαχείρισης με ακόμα πιο εμφατικό τρόπο.».

Το Μάιο 2021 κατά τη διαβούλευση του «Νέου Σχεδίου Δράσης της Ελλάδας για την Κυκλική Οικονομία – Οδικός Χάρτης», σε δελτίο μας με τίτλο «Η καύση των απορριμμάτων δεν μπορεί να είναι κρίκος της κυκλικής οικονομίας», τονίζαμε ότι η κυβέρνηση, σ’ ένα νομοσχέδιο για την κυκλική οικονομία, προωθεί την καύση των απορριμμάτων ως δευτερογενές καύσιμο.

Και σήμερα στο όνομα της «κυκλικής οικονομίας» προτείνεται ο σχεδιασμός! «Η ενεργειακή αξιοποίηση ΑΕΠΥ έχει σημαντικό ρόλο εντός του πλαισίου της κυκλικής οικονομίας. Παρότι τοποθετείται χαμηλότερα στην ευρωπαϊκή πυραμίδα ιεράρχησης των αποβλήτων από την ανακύκλωση, διαδραματίζει από συνολική άποψη βιωσιμότητας συμπληρωματικό ρόλο στην κυκλική οικονομία.»!

Ας δούμε χαρακτηριστικά σημεία της ΣΜΠΕ:

1.3 ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ/ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ

Από τα ισοζύγια του ΕΣΔΑ κατέστη απολύτως σαφές, ότι μόνο με την εφαρμογή των ανώτερων ιεραρχικά μεθόδων διαχείρισης αποβλήτων αλλά χωρίς την εφαρμογή μεθόδων θερμικής επεξεργασίας των Απορριμματογενών Ενεργειακών Πρώτων Υλών (ΑΕΠΥ), δεν μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος υγειονομικής ταφής 10% κ.β. των παραγόμενων ΑΣΑ.

1.4 ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ

Ως περιοχή αναφοράς του Σχεδίου, νοείται το σύνολο της χώρας, η οποία στο πλαίσιο της διερεύνησης της σκοπιμότητας υλοποίησής του, έχει χωριστεί σε τέσσερις Διαχειριστικές Ενότητες ως ακολούθως:

▪ Διαχειριστική Ενότητα 1 (Δ.Ε.1): Περιλαμβάνει τις Περιφέρειες Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, Κεντρικής Μακεδονίας, Δυτικής Μακεδονίας, Ηπείρου, Θεσσαλίας και μέρος της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων.

▪ Διαχειριστική Ενότητα 2 (Δ.Ε.2): Περιλαμβάνει τις Περιφέρειες Δυτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου και μέρος της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων.

▪ Διαχειριστική Ενότητα 3 (Δ.Ε.3): Περιλαμβάνει τις Περιφέρειες Στερεάς Ελλάδας, Αττικής, Βορείου Αιγαίου και μέρος της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.

▪ Διαχειριστική Ενότητα 4 (Δ.Ε.4): Περιλαμβάνει την Περιφέρεια Κρήτης και μέρος της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.

1.5 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ

Δ.Ε.4: Π.Ε. Ηρακλείου

Η μονάδα ενεργειακής αξιοποίησης της Διαχειριστικής Ενότητας 4 (στην Π.Ε. Ηρακλείου) θα υποδέχεται ΑΕΠΥ από τις Περιφέρειες Κρήτης (ΜΑΑ Χανίων, Ηρακλείου, Χερσονήσου, Αμαρίου και Σητείας και μέρους της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (ΜΑΑ Θήρας, Ρόδου και Καρπάθου)

Πίνακας 1-1: Δυναμικότητα και μέση θερμογόνος δύναμη των μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης

Πίνακας 4-2: Εισερχόμενες ποσότητες ΑΕΠΥ στις μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης

Πίνακας 5-8: Συγκριτικός πίνακας των διαθέσιμων επιλογών (απόσπασμα)

7.5.14 Συμπεράσματα της αξιολόγησης των επιπτώσεων

Τα συμπεράσματα του τρίτου σταδίου που αφορά την αξιολόγηση των χαρακτηριστικών κάθε επίπτωσης ώστε να διαπιστωθεί εάν ιδιότητες της επίπτωσης εγείρουν την αναγκαιότητα λήψης μέτρων, συνοψίζονται ως εξής:

1. Στα ζητήματα του πληθυσμού, του τοπίου, της πανίδας, της χλωρίδας, της πολιτισμικής κληρονομιάς, των υλικών περιουσιακών στοιχείων και της σχέσης μεταξύ των περιβαλλοντικών παραγόντων, δεν αναμένονται μεταβολές στρατηγικού επιπέδου από την εφαρμογή του Σχεδίου.

2. Η κατάσταση ως προς:

• την περιβαλλοντική μεταβολή της ανθρώπινης υγείας,

• τους καθοριστικούς για τη βιοποικιλότητα παράγοντες,

• τους καθοριστικούς για τα ύδατα παράγοντες,

• τους καθοριστικούς για τα εδάφη παράγοντες,

• την ποιότητα του αέρα,

• τους κλιματικούς παράγοντες,

• ορισμένους διατροπικούς παράγοντες πιέσεων που σχετίζονται με τις εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων αναμένεται να βελτιωθεί με την εφαρμογή του Σχεδίου, λόγω της συμβολής στην ενίσχυση της ενεργειακής ανεξαρτησίας και στην προώθηση της κυκλικής οικονομίας.

3. Η αξιολόγηση των επιπτώσεων του Σχεδίου στο περιβάλλον, καταδεικνύει τις θετικές περιβαλλοντικές επιδράσεις του (όπως η μείωση εκπομπών, η ενεργειακή αποδοτικότητα και η μείωση των αποβλήτων προς διάθεση) όσο και τις προκλήσεις του (όπως οι πιθανές εκπομπές ρύπων και η διαχείριση υπολειμμάτων). Η υιοθέτηση σύγχρονων τεχνολογιών, η υιοθέτηση ολοκληρωμένων συστημάτων διαχείρισης και η ενεργός συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων είναι απαραίτητα για την ενίσχυση των ωφελειών σε στρατηγικό επίπεδο.

Το διαβάσαμε κι αυτό!! Η καύση των απορριμμάτων κάνει καλό στην υγεία μας και στο περιβάλλον!!!

Σύμφωνα με τη ΣΜΠΕ (3.4.3 Εθνικό Θεσμικό Πλαίσιο) θα πρέπει να γίνει επικαιροποίηση των Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ), ώστε να διασφαλιστεί η συμμόρφωσή τους με το ΕΣΔΑ 2020-2030. Ωστόσο διευκρινίζεται ότι η ανάγκη επικαιροποίησης των ΠΕΣΔΑ δεν συνεπάγεται την καθυστέρηση/αναβολή της υλοποίησης των έργων, που έχουν ήδη δρομολογηθεί, σύμφωνα με τα ισχύοντα ΠΕΣΔΑ, η υλοποίηση των οποίων συνεχίζεται απρόσκοπτα.

Επίσης, αναφέρεται ότι ο τελικός αποκλεισμός ή η χωροθέτηση μιας θέσης ενός έργου ή εγκατάστασης διαχείρισης αποβλήτων γίνεται κατά τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, λαμβάνοντας υπόψη τα ειδικά χαρακτηριστικά του κάθε επί μέρους έργου και μετά τη γνωμοδότηση των αρμοδίων φορέων και υπηρεσιών.

Η κυκλική οικονομία διασφαλίζεται κυρίως, από την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων και σε δεύτερο χρόνο από την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση, έτσι ώστε οι πόροι να επιστρέφουν στην οικονομία και να αξιοποιούνται, μειώνοντας την κατασπατάληση των φυσικών πόρων για εξόρυξη, παραγωγή, μεταποίηση και πώληση των προϊόντων.

Η καύση απορριμμάτων και γενικά απορριμματογενών καυσίμων αποτελεί μία από τις τακτικές που έχουν αποδειχθεί επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία και οχληρές για το περιβάλλον.

Ο ΠΕΣΔΑ Κρήτης αποκλείει την καύση απορριμμάτων ή απορριμματογενών καυσίμων, όμως δυστυχώς, τα βήματα που έχουν γίνει για την υλοποίησή του, είναι ανεπαρκή. Τα αποτελέσματα της μέχρι σήμερα εφαρμογής του όσον αφορά τη διαλογή στην πηγή, την ανακύκλωση (σύστημα 6 κάδων με οργανικά, συσκευασίες, χαρτί, υπόλοιπα), τη δημιουργία «πράσινων σημείων» και την ενημέρωση - ενεργή συμμετοχή των πολιτών είναι πολύ φτωχά.

Η μη υλοποίηση των σχεδιασμών για την ουσιαστική κυκλική οικονομία σε συνδυασμό με την ενεργειακή πολιτική και νομοθεσία, οδηγούν σε ολέθρια αποτελέσματα για την ανθρώπινη ζωή και το περιβάλλον.

Θα επιτρέψουμε να συμβαίνει σε όλη τη χώρα και μάλιστα στο όνομα της προστασίας του περιβάλλοντος; αναρωτηθήκαμε άμεσα με Δελτίο τύπου.

Οι μηχανικοί της Ανατολικής Κρήτης έχουν πάρει θέση για τον Περιφερειακό Σχεδιασμό της διαχείρισης των απορριμμάτων (ΠΕΣΔΑ) στην Κρήτη με:

1.    Την από 28-06-2011 Απόφαση της Αντιπροσωπείας: «Θέσεις και Παρέμβαση του ΤΕΕ/ΤΑΚ για τη διαχείριση των στερεών απορριμμάτων στην Περιφέρεια Κρήτης», όπου η "Α" κατέληξε τότε στην πρόκριση, μετά από εκτενή μελέτη και συζήτηση του θέματος στη μόνιμη Επιτροπή Περιβάλλοντος, στη Διοικούσα Επιτροπή και στην Αντιπροσωπεία του Τμήματος, ως κύριου άξονα της επεξεργασίας των στερεών απορριμμάτων στην Κρήτη, τη διαλογή στην πηγή, τη μηχανική διαλογή, την ανακύκλωση, την κομποστοποίηση και υγειονομική ταφή των υπολειμμάτων, απόφαση που συνέβαλε τα μέγιστα στον ΠΕΣΔΑ Κρήτης.

2.    Την από 21-04-2016 Απόφαση της Αντιπροσωπείας: «Περιφερειακός Σχεδιασμός Απορριμμάτων και Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Απορριμμάτων στην Κρήτη. Η επόμενη μέρα.», η οποία επικαιροποιούσε την προγενέστερη, προτρέποντας να προχωρήσει άμεσα ο σχεδιασμός στην κατεύθυνση αυτή.

Δυστυχώς το ΤΕΕ/ΤΑΚ κατά τη διαβούλευση του «Νέου Σχεδίου Δράσης της Ελλάδας για την Κυκλική Οικονομία – Οδικός Χάρτης», όπου η κυβέρνηση, σ’ ένα νομοσχέδιο για την κυκλική οικονομία, προωθούσε την καύση των απορριμμάτων ως δευτερογενές καύσιμο, με επιστολή του, αντί να εναντιωθεί , ζητούσε την άμεση περιφερειακή αποκέντρωση της χρήσης δευτερογενών (απορριματογενών) καυσίμων σε ενεργοβόρες βιομηχανίες!

Καλούμε την Αντιπροσωπεία του ΤΕΕ/ΤΑΚ να ζητήσει την απόσυρση της ΣΜΠΕ.

Να μην δημιουργηθεί μονάδα Καύσης στην Κρήτη και κατ’ επέκταση στην Ελλάδα.

Συνοπτικά οι  λόγοι για τους οποίους απορρίπτουμε τη ΣΜΠΕ και τη δημιουργία μονάδων καύσης:

·         Περιβαλλοντικοί και υγειονομικοί κίνδυνοι: Επιστημονικές μελέτες καταγράφουν εκπομπές διοξινών, φουρανίων, βαρέων μετάλλων και άλλων επικίνδυνων ρύπων. Παράγονται, επίσης, τοξική τέφρα και υγρά απόβλητα που μπορεί να καταλήξουν στο νερό, στο έδαφος και τελικά στην τροφική αλυσίδα.

·         Υπονόμευση της ανακύκλωσης: Η κατασκευή Μονάδα Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) προσανατολισμένων στην παραγωγή ΑΕΠΥ περιορίζει και καθηλώνει την προδιαλογή και την ανακύκλωση σε χαμηλά επίπεδα.

·         Μακροχρόνια δέσμευση: Η βιωσιμότητα των μονάδων ΣΔΙΤ απαιτεί εγγυημένη τροφοδοσία με απορρίμματα. Η εμπειρία χωρών της Βόρειας Ευρώπης, που κατέληξαν σε εισαγωγές απορριμμάτων, αποδεικνύει την αποτυχία του μοντέλου.

·         Υπέρογκο κόστος: Δεσμεύονται τεράστια ποσά δημόσιου χρήματος σε τεχνολογίες υψηλής έντασης κεφαλαίου και χαμηλής απασχόλησης. Το αυξημένο κόστος διαχείρισης θα μετακυλιστεί ξανά στους πολίτες.

·         Παράκαμψη της ιεράρχησης: Η πρόταση δίνει προτεραιότητα στην «ανάκτηση» μέσω ενεργειακής αξιοποίησης, χωρίς να έχουν εξαντληθεί τα προηγούμενα στάδια (πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση).

·         Ιδιωτικοποίηση: Η πολυπλοκότητα των μονάδων καύσης οδηγεί σχεδόν νομοτελειακά στην ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης αποβλήτων, αποδυναμώνοντας τον δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο σε έναν κρίσιμο τομέα για την καθημερινότητα των πολιτών. Επανέρχεται δριμύτερος ο συγκεντρωτισμός, με βαρύνοντα το ρόλο του αρμόδιου υπουργείου και των υπουργείων που σχετίζονται με τη διαχείριση των οικονομικών πόρων και των επενδύσεων. Οι τοπικές δράσεις, όσο και όπου θα αναπτύσσονται, θα είναι κάτω από τη «σκέπη» υπερτοπικών φορέων ή και των ίδιων των εργολάβων, απευθείας. Επιχειρείται η βίαιη και ταχεία ιδιωτικοποίηση των τμημάτων του τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων που για την ώρα διαχειρίζονται οι ΟΤΑ και οι διαδημοτικοί φορείς διαχείρισης.

Ως μέλη της Αντιπροσωπείας του ΤΕΕ/ΤΑΚ οφείλουμε, υπερασπιζόμενοι το περιβάλλον και τον άνθρωπο, να διεκδικήσουμε για την Κρήτη ένα Περιφερειακό Σχεδιασμό των Απορριμμάτων που:

·      Να στηρίζεται στην ενεργή συμμετοχή των πολιτών.

·      Να βασίζεται στους άξονες (α) της μείωσης των στερεών αποβλήτων, (β) της διαλογής στην πηγή, (γ) της εκτροπής του βιοαποικοδομήσιμου κλάσματος των στερεών αποβλήτων και (δ) της ανακύκλωσης.

·      Να δίνει προτεραιότητα σε αποκεντρωμένες δράσεις μικρής κλίμακας.

·      Να θεσπίζει μέτρα για τη διαλογή του οργανικού βιοαποικοδομήσιμου υλικού στην πηγή για την αποφυγή της ταφής μεγάλων ποσοτήτων στερεών αποβλήτων. Προτείνουμε να ξεκινήσει ένα τέτοιο πρόγραμμα στους χώρους μαζικής εστίασης.

·      Να θεσμοθετεί κίνητρα για την ενίσχυση της οικιακής κομποστοποίησης.

·      Να αναβαθμίζει και να ενισχύει τα προγράμματα ανακύκλωσης και να δημιουργεί δίκτυα Πράσινων Σημείων. Προτείνουμε στοχευμένες δράσεις σε συγκεκριμένους χώρους όπως για παράδειγμα είναι τα σχολεία, τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και τα Ερευνητικά Κέντρα της Κρήτης καθώς και τα μεγάλα συγκροτήματα δημόσιων υπηρεσιών.

·      Να προϋποθέτει το σχεδιασμό και τη δημοπράτηση των απαραίτητων μονάδων επεξεργασίας κατά τέτοιον τρόπο ώστε να υποδέχονται σταδιακά σαφώς μειωμένες ποσότητες στερεών απορριμμάτων. Να μην υπάρχει σε καμία περίπτωση δέσμευση για τη διαιώνιση των ποσοτήτων στερεών απορριμμάτων που καταλήγουν σε αυτές, αλλά σαφής πολιτική για τη μείωσή τους.

·      Να αποκλείει σαφώς τις πανάκριβες τεχνολογίες καύσης, οι οποίες καθιστούν τον πολίτη απλό καταναλωτή-παρατηρητή που τροφοδοτεί συνεχώς τους αποτεφρωτήρες με σύμμεικτα απορρίμματα.

·      Να προβλέπει κατάλληλα «εργαλεία» παρακολούθησης της εφαρμογής του ΠΕΣΔΑ και των ΤΣΔΑ, όπως α) Σύσταση επιτροπής παρακολούθησης της υλοποίησης, β) Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων από την εφαρμογή των επιμέρους δράσεων, γ) Διαμόρφωση προτάσεων για τη βελτίωση, επικαιροποίηση και ανατροφοδότηση κ.λ.π.

·      Να στελεχωθούν επαρκώς οι υπηρεσίες, προκειμένου να συμβάλουν στην επιτυχή υλοποίησή του.

·      Να κατοχυρώνει το δημόσιο χαρακτήρα στη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων με παράλληλη μείωση του κόστους της προς όφελος των πολιτών.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Το θέμα δεν συζητήθηκε , παραπέμφθηκε στη Διοικούσα Επιτροπή.